Een van de meest gehoorde onderwerpen tijdens mijn consults en workshops is kinderen die slaan. (Je bent dus niet de enige!) Kinderen die broertjes of zusjes slaan, baby’s slaan of knijpen of dreumesjes die in de zandbak er op los meppen. Ik heb het niet over stoeien en een beetje sparren, maar het slaan waarvan je ziet dat er iets van felheid of boosheid onder zit.

Een van de lastigste dingen

Ouders vinden dit een van de lastigste dingen. Wanneer het om een gevecht tussen broertjes en zusjes gaat, voelen we als ouders vaak een steek in ons hart dat onze twee liefsten elkaar zo’n pijn doen. Wanneer ons kind een ander kind slaat, voelen we ons vaak tekortschieten als ouder. De blikken van andere ouders of leerkrachten voelen we priemen in onze rug. De mogelijke kritiek van anderen doet ons hart sneller kloppen en soms breekt het zweet uit. We zijn bang voor het mogelijke oordeel. We schamen ons. Of we veroordelen onszelf dat we dit niet hebben kunnen voorkomen. Herken je dit?

We willen dan niets liever dan laten zien dat we echt wel een goede ouder zijn. We doen dat meestal door ons kind te vertellen dat slaan niet ok is en we lief voor elkaar moeten zijn. Of ons kind streng toe te spreken en mogelijk naar huis te slepen. Alles om te laten zien dat we grenzen stellen. Maar is dit wel zo effectief?

Oordelen & Angsten

Meestal wanneer kinderen slaan, komen er in eerste instantie direct allerlei angsten en oordelen over dit gedrag bij ons op. We raken als het ware in paniek. “Help! Mijn kind slaat!” En: “Slaan is niet ok”, “Mijn kind is een bully” of “Als ik niet ingrijp dan denkt hij dat dit altijd kan”. Ook komen er oordelen over onszelf op: “Wat moeten andere ouders wel niet van mij denken?”

Op het moment dat al die oordelen en angsten in ons op komen, blijft er bijna geen ruimte over voor bezinning om de situatie waar te nemen en we zien geen andere mogelijkheid meer om direct te reageren en het gedrag te corrigeren. En natuurlijk wil je dat het gedrag stopt, zo snel mogelijk, maar heeft het op deze manier reageren eigenlijk wel zin?

Onze reactie is op dat moment eigenlijk alleen gericht op het gedrag van ons kind en gaat voorbij aan de reden waarom ons kind eigenlijk slaat.

Waarom slaan kinderen?

Kinderen die slaan zien we vaak als “slecht”, maar zij zijn niet “slecht”. Ook denken we vaak dat ze het geleerd hebben van televisie of van vriendjes en het gedrag nabootsen. Hiermee zitten we eigenlijk weer op het gedrag: alsof kinderen een soort kopieermachine zijn.

Kinderen die slaan hebben echter vaak te maken met onverwerkte gevoelens. Vaak intense gevoelens. Het is alsof hun lijfje een pannetje rijst is dat overkookt met gevoelens van machteloosheid en mogelijk daaronder ook verdriet. De reden daarvoor kan de situatie zelf zijn (een ander kindje heeft bijvoorbeeld net een speeltje afgepakt), maar vaker nog zit er al iets heel hoog in hun hart en kookt het pannetje al bijna over. Het was misschien een lange, zware dag, ouders zijn gescheiden, er is een nieuw broertje of zusje thuis bijgekomen of een scheiding. Maar ook een groter broertje of zusje dat thuis altijd slaat of dagelijks speelgoed af pakt, kan een onderliggende oorzaak zijn. Een andere oorzaak kan zijn dat gevoelens van machteloosheid voortkomen omdat een kindje thuis weinig autonomie krijgt. Wat er op school gebeurt kan ook een oorzaak zijn van de gevoelens van frustratie en machteloosheid: andere kinderen op school, drukte en overprikkeling spelen vaak een rol maar ook kan het leersysteem niet aansluiten op de leermethode van het kind. Een kind kan zich door al deze gebeurtenissen enorm machteloos en gefrustreerd voelen.

Hoe het ook zij, er kunnen diverse oorzaken zijn die tot intense gevoelens leiden. En die gevoelens willen er op een of andere manier uit. Het pannetje rijst kookt of kookt bijna over en de deksel wil er af. Dus als wij die deksel er niet vanaf halen en onze kinderen daar niet in begeleiden, dan komt die rijstepap er op een gegeven moment uit en meestal is dat op een (voor ons of voor een ander kind) heel ongelukkig moment, zoals wanneer al die gevoelens op het hoofd van een ander kindje er uit komen, midden op het speelplein terwijl er een dozijn andere ouders staat toe te kijken hoe ons kind zich “misdraagt”.

Kinderen die slaan hebben dus vaak een pannetje vol, met een deksel er op en voelen zich daarom mogelijk vaak ook wat verloren en niet gehoord (of denken dat ze niet gehoord zullen worden in hun gevoelens, dat we geen tijd hebben of ons gewoonweg geen raad met hun gevoelens weten). Maar hun pannetje kookt wel over! Ze hebben ondertussen het idee dat er geen andere uitweg voor hun gevoelens is dan zich op een ander (machtelozer) kind te richten en uit te halen en te slaan.

Wat niet werkt

Als we dus kijken naar wat het slaan veroorzaakt, dan zien we eigenlijk al dat het dus ook niet zo handig is om kinderen te corrigeren, in time-out te zetten of te straffen voor hun gedrag. Als kinderen worden geslagen, steeds weer streng toegesproken, in time-out worden gezet, gecorrigeerd worden door middel van belonen, het gebruik van consequenties en aanprijzen, dan kunnen bij kinderen de gevoelens van frustratie en machteloosheid alleen maar groter worden. We kunnen dan dus bezig blijven, want we proberen alleen het gedrag te corrigeren, maar gaan voorbij aan de oorzaak van het gedrag: de opgehoopte gevoelens en het zich alleen en verloren voelen. Die oorzaken zijn met time-out, straffen of corrigeren dus nog steeds niet “aangepakt”. Het is dus eigenlijk voor ons een gemiste kans om onze kinderen in hun gevoelens te kunnen begeleiden. Ze zitten namelijk nog steeds met die gevoelens, alleen zijn ze nu wat minder zichtbaar voor ons. Maar er komt mogelijk nu ook de frustratie, machteloosheid en schaamte van de correctie, time-out of straf bij, waardoor de kans op slaan groter wordt.

Daarnaast proberen ouders en professionals vaak kinderen te helpen door ze te leren zichzelf te reguleren met allerlei methoden als mindfulness en als dat dan niet werkt, dan wordt er soms gezegd dat het kind toch wel ernstige gedragsproblemen heeft. Ook deze methoden, hoewel vriendelijk, zijn gericht op gedragscorrectie.

Wat wel werkt

Wanneer we de onderliggende reden(en) beter gaan begrijpen, kunnen we anders met het gedrag om gaan en kunnen we het in de toekomst zelfs ook voorkomen.  Dus wanneer we het gedrag proberen te begrijpen en met de oorzaak aan de slag gaan: (1) ons kind dat zich verloren voelt en (2) onverwerkte gevoelens heeft.

Maar dat is niet het enige. Pas als we daarin veiligheid geven door liefdevolle begeleiding en verbinding en WIJ als volwassenen ons kind helpen met het verwerken van deze gevoelens, kan ons kind leren met deze gevoelens om te gaan, zien we het gedrag veranderen en een kind weer in balans komen en hoeft het niet meer te slaan. Dan gaan we ook vanuit een hele andere intentie met ons kind communiceren en zitten we veel minder op het corrigeren van het gedrag of corrigeren van het zelfregulerend vermogen.

Tot slot wil je ook kijken of je de oorzaak aan kunt pakken. Een broertje of zusje kun je niet wegtoveren, maar als er veel onrust thuis is: hoe kun je het rustiger maken? Als er oorzaken op school zijn, zoals onrust of een niet passende leermethode: hoe kun je meer rust creëren of hoe kun je de leermethode passend maken?

Wat nu?

Ik nodig je als eerste stap uit om allereerst eens te kijken of je op kunt merken, dat zodra je kind slaat, welke oordelen bij je op komen. Hoe reageer je normaal hier op? Waarom denk je dat je kind eigenlijk sloeg? Zo kun je al wat anders naar het “sla-gedrag” van je kind gaan kijken, minder hartkloppingen op het schoolplein ervaren en dat zal jouw reactie ook zomaar eens kunnen gaan veranderen en daarmee het gedrag van je kind ook!

Meer weten?

In de (gratis) boekengids staan een paar prachtige communicatie-tips om je hierbij te helpen. Een ander prachtig middel is spel. Het helpt om de onderliggende gevoelens te verwerken en om verbinding te creëren, om het slaan te stoppen of voorkomen. Ik geef regelmatig workshops. Wil je meer persoonlijk advies en misschien wel liefdevol aan de slag in een 1-1 traject met al de oordelen in je hoofd? Vraag een kennismakingsgesprek aan voor meer info.